Bloggfęrslur mįnašarins, janśar 2018

Brżnt aš styrkja stošir barna aš segja frį kynferšisofbeldi

Žaš er brżnt aš leita allra leiša til aš kenna börnum aš verjast kynferšisofbeldi. Fręšsla af žeim toga breytir žvķ ekki aš žaš er fulloršna fólkiš sem ber įbyrgš į börnunum.

Ķ samfélaginu leynast vķša hęttur, sumar hverjar fyrirsjįanlegar sem aušvelt er aš fręša börnin um hvernig beri aš varast en ašrar leyndari og žar af leišandi hęttulegri. Kynferšisafbrotamenn fyrirfinnast ķ okkar samfélagi eins og öšrum. Stašreyndin er sś aš ekki er hęgt aš frķa samfélagiš af žessum brotamönnum fremur en öšrum.

Kynferšisofbeldi getur įtt sér staš inn į heimilinu, į heimili ęttingja, į heimili vina barnanna og į stöšum žar sem fólk kemur saman til tómstunda og skemmtana. Sundlaugar eru t.d. stašir sem sérstaklega eru taldir laša aš gerendur kynferšisofbeldis. Ķ žessum ašstęšum er aušvelt aš fela sig bak viš nekt og nafnleysi. Einnig getur veriš erfitt aš įtta sig į tengslum fulloršins einstaklings sem gefur sig aš barni ķ sundlaug. Um gęti veriš aš ręša skyldmenni sem er meš barniš ķ sinni umsjón eša ókunnugan ašila meš einbeittan brotavilja sem žykir žekkja til barnsins.

Erfitt getur veriš aš komast aš og upplżsa mįliš sé gerandinn nįkominn barninu og bżr jafnvel į heimili žess. Sé um aš ręša ašila sem barniš „treystir“ og žykir vęnt um er barniš sķšur lķklegt til aš vilja segja frį ofbeldinu.

Įkvešinn fjöldi mįla af žessu tagi koma fram ķ dagsljósiš į įri hverju. Žess vegna er žaš į įbyrgš ašstandenda aš kenna börnunum aš žekkja hęttumerkin og upplżsa žau um hvar mörkin liggja žegar kemur aš snertisamskiptum. Meš višeigandi leišbeiningum mį hjįlpa börnunum aš verša hęfari ķ aš leggja mat į ašstęšur og atferli sem kann aš vera žeim skašlegt eša ógna öryggi žeirra. Žvķ mišur er ekki hęgt aš fullyrša aš meš fręšslu einni saman sé barniš óhult gegn žeirri vį sem hér um ręšir. Engin ein leiš er ķ sjįlfu sér skotheld. Į žessu vandamįli er engin einföld lausn. Ekkert er dżrmętara en börnin okkar og žess vegna mį engin varnarašferš eša nįlgun vera undanskilin.

Žau börn sem teljast helst vera ķ įhęttuhópi eru žau sem hafa fariš į mis viš aš vera upplżst um žessi mįl meš višeigandi hętti. Önnur börn ķ įhęttu eru t.d. žau sem eru félagslega einangruš, hafa brotna sjįlfsmynd eša eiga viš fötlun/röskun aš strķša sem veldur žvķ aš žau geta sķšur greint eša variš sig ķ hęttulegum ašstęšum eša lagt mat į einstaklinga sem hafa žann įsetning aš skaša žau.

Til aš aušvelda fręšsluna žarf aš festa įkvešin hugtök og oršaforša ķ huga barnsins. Hugtakiš einkastašir“ hefur gjarnan veriš notaš ķ žessu samhengi. Börnum er bent į hverjir og hvar žeirra einkastašir eru og aš žį mį enginn snerta. „Einkastašaleikir“ eru heldur ekki leyfšir. Ręša žarf um hugtakiš „leyndarmįl“ og aš ekki sé ķ boši aš eiga leyndarmįl sem lįta manni lķša illa. Fręšsla gerir barninu aušveldar aš ręša um kynferšismįl viš žį sem žaš treystir. Gott er aš nota dęmisögur og byrja žegar börnin eru ung og ręša žessi mįl meš reglubundnum hętti. Best er aš nota hversdagslega atburši sem kveikju aš umręšum um kynferšisofbeldi.

Skólayfirvöld og foreldrar geta meš markvissum hętti sameinast um aš byggja upp višeigandi fręšslukerfi. Meš fręšslu og umręšu aukast lķkur į žvķ aš börn beri kennsl į hęttumerkin og varast žannig einstaklinga sem hafa ķ huga aš skaša žau. Umfram allt er mikilvęgt aš verši barn fyrir kynferšislegu įreiti, lįti žaš einhvern sem žaš treystir strax vita.

Fręšsla um mįl af žessu tagi er vandmešfarin ef hśn į ekki aš vekja upp óžarfa įhyggjur hjį barninu. Hyggist skólinn bjóša upp į hana t.d. meš žvķ aš fį utanaškomandi ašila er brżnt aš foreldrar séu upplżstir svo žeir geti fylgt umręšunni eftir og svaraš spurningum sem kunna aš vakna ķ kjölfariš. Hafa skal ķ huga aš ein besta forvörn gegn ytri vį felst ķ fręšslu sem samręmist aldri og žroska. Meš žvķ aš višhafa heilbrigš tjįskipti og tala opinskįtt viš barniš eru auknar lķkur į aš žaš muni segja frį, verši žaš beitt kynferšisofbeldi. Börn verša aš vita aš fulloršnir bera įbyrgš į aš vernda žaš.

 


Birtingarmyndir kynferšisofbeldis og kynferšislegrar įreitni

Kynferšisleg įreitni er samheiti yfir margs konar atferli sem er móšgandi, sęrandi og er ķ óžökk žess sem fyrir henni veršur. Um er aš ręša hegšun sem hefur žann tilgang eša žau įhrif aš misbjóša sjįlfsviršingu viškomandi og skapa ašstęšur sem eru nišurlęgjandi. Um getur veriš aš ręša eitt skipti eša fleiri žar sem įreitninni er haldiš įfram žrįtt fyrir aš gefiš sé skżrt ķ skyn ósk um aš lįtiš sé af hegšuninni. Kynferšisleg įreitni getur veriš lķkamleg, oršbundin, tįknręn eša birst eftir rafręnum leišum og er hegšun sem einkennist af misnotkun į valdi eša stöšu.

Enda žótt flestir séu sammįla um hvaš telst til almennra umgengnisreglna er upplifun fólks bęši į įreiti (stimulus) umhverfisins į skynfęri og įreitni (eitthvaš sem ertir, sęrir eša móšgar) einstaklingsbundin. Upplifunin byggir į ótal žįttum t.d. persónuleika, uppeldi og reynslu. Žaš er žvķ įvallt huglęgt mat og einstaklingsbundin upplifun hvers og eins sem ręšur žvķ  hvar hann setur sķn persónulegu mörk ķ samskiptum og hvenęr honum finnst hafa veriš fariš yfir žau mörk.

Helstu birtingarmyndir
Klśrir og klįmfengnir brandarar og kynferšislegar athugasemdir ķ mįli eša myndum.
Skriflegar
athugasemdir um śtlit, lķkama, klęšnaš eša annaš sem aš öllu jöfnu telst vera persónulegt mįlefni hvers og eins

Klįmfengin skrif, sögur eša kynferšislegar myndir sendar eftir rafręnum leišum eša óskaš eftir aš fį sent slķkt efni frį einstaklingi

Klįmfengiš tal, kynferšisleg hljóš eša hreyfingar

Óvišeigandi spurningar um kynferšisleg mįlefni 

Augnatillit, svipbrigši, lķkamsmįl sem gefur ķ skyn kynferšislega tilburši um kynferšislegt samneyti

Snerting, strokur eša önnur lķkamleg nįlęgš umfram žaš sem telst venjubundiš mešal fólks annarra en įstvina og fjölskyldu

Kįf, žukl, klķpa, klappa, strjśka, lyfta eša grķpa ķ manneskju

Kynferšisofbeldi

Kynferšisofbeldi er ofbeldi og ofbeldi varšar viš lög. Ķ umręšunni ķ dag er „kynferšisofbeldi eša kynbundiš ofbeldi“ notaš til aš skżra kynferšislega įreitni af żmsu tagi og kynferšisglępi, lķkamlega valdbeitingu og óvišeigandi kynferšislega hegšun meš eša įn snertingar. Kynferšisofbeldi į žaš sameiginlegt aš žolendur žess eru beittir ofbeldi sem hefur beina skķrskotun til kyns viškomandi. Kynferšisofbeldi mišar aš žvķ aš lķtillękka, aušmżkja, rįša yfir og skeyta ekki um vilja eša lķšan žess sem fyrir žvķ veršur Kröfur eša žvinganir til kynferšislegs samneytis og naušgun er kynferšisofbeldi. Kynferšisofbeldi birtist einnig ķ mismunandi formi. Žaš getur t. d. veriš sifjaspell, kynferšisofbeldi ókunnugra gegn börnum, naušganir, vęndi og klįm. Um er aš ręša hegšun sem hefur žann tilgang eša žau įhrif aš misbjóša sjįlfsviršingu viškomandi, meiša og skaša.

Hér er ekki um tęmandi lista aš ręša heldur ašeins sżnishorn af birtingarmyndum kynferšislegrar įreitni og kynferšisofbeldis.

 


Skjįtķmi, kvķši og hęttur į Netinu

Langflestir unglingar verja umtalsveršum tķma į samfélagsmišlum ķ gegnum farsķma sķna. Flestir foreldrar fylgjast vel meš  tölvu- og netnotkun barna sinna,  aš skjįtķmi sé viš hęfi og efniš ķ samręmi viš aldur og žroska. Einhverjir foreldrar lįta hvort tveggja afskipt, aš hluta til eša öllu leyti. Fęrst hefur ķ aukana aš börn nišur ķ įtta įra gömul hafi óheftan og stundum eftirlitslausan ašgang aš Neti.

Undanfarin misseri hafa kvartanir unglinga yfir kvķša aukist. Žegar leitaš er orsaka kemur oft ķ ljós aš tölvu/sķma- og netnotkun žessara barna er mikil og jafnvel  fram į nótt. Börn sem fį ekki nęgan svefn eru verr ķ stakk bśin til aš męta verkefnum og kröfum daglegs lķfs. Žreyta og of lķtill svefn eru įhęttužęttir.

Margt af žvķ sem börn gera ķ tölvu getur aušveldlega valdiš spennu, streitu og pirringi. Mį žar fyrst nefna tölvuleiki. Ķ verstu tilfellum stjórnar gengi barnsins ķ tölvuleiknum lķšan žess. Gangi illa ķ leiknum veršur barniš reitt og pirraš en gangi vel er barniš glatt og kįtt. Tölvuleikir og skjįnotkun hafa oft mikiš ašdrįttarafl og žegar barniš er ekki viš tölvuna myndast stundum óžreyja og pirringur. Ašrir hlutir daglegs lķfs verša grįmyglulegir ķ augum barns sem upplifir mestu skemmtunina vera ķ tölvunni. Óhófleg og stundum stjórnlaus tölvunotkun getur aušveldlega dregiš śr įhuga barns į nįmi og skólaįstundun, jafnvel tómstundum og samvera meš fjölskyldu og vinum minnkar. Hętta er į aš barniš einangrist frį vinum og félögum sķnum.

Sżnt hefur veriš fram į aš auknar lķkur eru į kvķša, streitu og pirringi og jafnvel žunglyndi hjį börnum ķ tengslum viš tölvunotkun žeirra og er žį įtt viš tölvuleiki, samfélagsmišla og myndbönd. Hóflegur tķmi ķ tölvu, sem dęmi einn tķmi į dag, hefur lķtil sem engin įhrif į lķšan barns samkvęmt rannsóknarnišurstöšum. Um leiš og tķminn lengist aukast lķkur į vanlķšan. Barn sem eyšir fimm tķmum į dag ķ tölvu er ķ mikilli įhęttu meš aš žróa meš sér kvķšatengd vandamįl. Ķ žeim tilfellum sem foreldrar sjįlfir nefna of mikla tölvunotkun og ónógan svefn sem hluta af kvķšavandanum eru börnin ekki endilega sammįla og žvķ ekki alltaf fśs til aš draga śr notkuninni.

Mótvęgisašgeršir til verndar
Žaš er reynsla mķn aš žegar foreldrum er veitt rįšgjöf taka žeir henni vel og žiggja gjarnan leišbeiningar. Stundum mį skynja vanmįtt žeirra sérstaklega ef barniš hefur lengi haft óheftan og jafnvel eftirlitslausan ašgang aš tölvu/neti. Ķ žeim tilfellum treysta foreldrar sér stundum ekki til aš setja reglur af ótta viš aš barniš bregšist illa viš žvķ. Sumir foreldrar óttast jafnvel aš unglingar žeirra munu bregšast viš meš ofsa, eigi aš fara aš setja žeim mörk hvaš varšar skjį- og netnotkun. Žaš gęti žvķ veriš mjög hjįlplegt ef skólinn hefši fręšslu sem žessa į sinni könnu. Foreldrum yrši žį veittar leišbeiningar og rįšgjöf um reglur og stušning til aš višhalda reglunum. Börnunum er kennt aš umgangast Netiš af varśš, vanda tjįskipti sķn į samfélagsmišlum og varast allar myndsendingar sem geta valdiš misskilningi eša sįrindum.

Foreldrar eru hvattir til aš setja višeigandi mörk og setja reglur um tölvunotkun um leiš og barniš kemst į žann aldur aš fara aš nota tölvu/sķma. Reglurnar žurfa aš vera ķ samręmi viš aldur og žroska barnsins og taka miš af gengi žess ķ skólanum og félagsžroska. Einnig eru foreldrar įvallt hvattir til aš ręša viš börnin sķn um hvernig umgangast skal Netiš og samfélagsmišla.

Klįm og barnanķšingar į Netinu
Į netinu leynist hęttulegt efni. Žar er einnig aš finna hęttulegt fólk sem hefur žann įsetning aš misnota börn.

Hęgt er aš fara żmsar leišir til aš vernda börn gegn óęskilegu efni į Netinu. Netvarar eru tęki sem śtiloka slķkt efni og koma žannig ķ veg fyrir aš börn villist žangaš sem žau eiga ekki erindi. Hvaš sem žvķ lķšur eru foreldrar ķ bestu stöšunni til aš fręša börn sķn um Netiš og žeir einu sem eiga žess kost aš fylgjast meš netnotkun barna sinna frį degi til dags.

Upplżst barn į aukna möguleika į aš greina atferli og framkomu, hvaš sé innan ešlilegra marka og hvaš ekki. Barn sem fengiš hefur tilheyrandi fręšslu žekkir frekar birtingarmyndir žess sem er óvišeigandi og skašlegt og veit aš žaš skuli leita til foreldra sinna fįi žaš óvišeigandi tilboš eša athugasemdir į Netinu.

Netiš er oršiš hluti af lķfi okkar flestra og fęstir geta hugsaš sér tilveruna įn žess. Į Netinu er mikill fjölbreytileiki; fegurš, ljótleiki, gleši, sorg og allt žar į milli. Gott er aš lķkja Neti viš stórborg. Um žessa stórborg, eins og ašra, žarf leišsögn og eftirlit. Viš myndum ekki sleppa hendinni af barni ķ stórborg og sama gildir um Netiš. Meš fręšslu og eftirliti geta börnin glöš nżtt Netiš til góšs og umfram allt umgengist žaš įn žess aš skašast.


Hjįlp til handa börnum sem sżna įrįsargirni

Ekki er óalgengt aš börn sżni į einhverjum tķma bernsku sinnar įrįsargirni ķ tengslum viš skapofsaköst. Oftast er um aš ręša stutt tķmabil en ķ sumum tilfellum getur slķk hegšun stašiš yfir ķ lengri tķma. Birtingarmyndir įrįsargirni fara m.a. eftir aldri og žroska. Dęmi um birtingarmyndir įrįsargirni er aš henda hlutum, brjóta eša sparka ķ hluti, t.d. hśsgögn og huršir, rįšast į foreldra/systkini, lemja, sparka eša bķta. Ef tilfelli eru sjaldgęf žį er frekar um tilfallandi atvik aš ręša svo sem aš barniš er śrvinda, stressaš og illa upplagt. Sé žetta hegšun sem birtist ķtrekaš og jafnvel įn lķtils tilefnis eru orsakir lķklegast flóknari.

Börn sem sżna ķtrekaša įrįsargirni verša ekki endilega ofbeldisfullir einstaklingar į fulloršinsįrum sérstaklega ef gripiš er inn ķ meš višeigandi ķhlutun eša breytingum og unniš markvisst aš žvķ aš hjįlpa barninu aš slökkva į hegšuninni. Ef gefiš er eftir kröfum barnsins og įrįsargirni žess leyfš aš višgangast eru žaš skilaboš um aš svona hegšun lķšist ķ mótlęti og andstreymi.

Orsakir og įhęttužęttir
Orsakir įrįsargirni og ofbeldishegšunar geta veriš af żmsum toga. Žęr geta veriš lķffręšilegar žegar įrįsargirni į rót sķna aš rekja til raskana af einhverju tagi svo sem frįviks ķ vitsmunažroska, athyglisbrests meš eša įn ofvirkni (ADHD) eša annarra raskana. Orsakir geta einnig veriš sįlfręšilegar eša ašstęšubundnar/félagslegar. Algengt er aš um sé aš ręša samspil margra žįtta. Įhęttužęttir eru persónuleikaeinkenni eins og erfišir skapsmunir, lįgt mótlętažol, žrjóska, slök tilfinningastjórnun, ótti, kvķši og óöryggi. Įrįsargirni getur veriš ein af birtingarmyndum mótžróahegšunar barna. Sum börn rįša illa viš aš heyra „nei“ ef žau vilja fį eitthvaš eša ef žeim eru sett mörk. Sum bregšast illa viš ef žeim er ętlaš aš sinna einhverju sem žau vilja eša nenna ekki aš sinna. Undanfari įrįsargirni er reiši ķ tengslum viš hugsanir um aš vera beittur órétti, tilfinning um aš vera fórnarlamb og ašrar neikvęšar hugsanir og tilfinningar. Žegar reišin nęr vissu stigi getur barniš oršiš stjórnlaust og žį jafnvel įrįsargjarnt.

Uppeldisašferšir
Ķ žessum mįlum hafa foreldrar išulega reynt żmsar uppeldisašferšir til aš męta skapofsa og įrįsargirni barns sķns og eru žį skammir algengastar, stundum hótanir um réttindamissi eša ašrar afleišingar. Ķtrekašar skammir tapa fljótt įhrifamętti og auka jafnvel stundum į reiši barnsins. Ķ öšrum tilfellum eru foreldrar óašvitandi aš styrkja reiši og įrįsargirni barns sķns meš žvķ aš gefa fljótt eftir kröfum žeirra. Žetta er algengara t.d. ķ žeim tilfellum sem foreldrar eru oršnir žreyttir eša rįšalausir. Sumir foreldrar eru mešvirkir meš barni sķnu og vorkenna žeim. Enn ašrir foreldrar kenna sjįlfum sér um og finnst žeir ef til vill hafa brugšist sem foreldrar. Foreldrar meš sektarkennd gagnvart börnum sķnum hafa išulega minna žrek og śthald til aš standast kröfur žeirra. Stundum eru foreldrar einfaldlega hręddir viš skapofsa barns sķns og įrįsargirnina og treysta sér žar af leišandi ekki til aš taka į žvķ. Foreldrar sem glķma sjįlfir viš veikindi treysta sér kannski verr til aš neita barni sķnu af ótta viš ofsafengin višbrögš žeirra. Svör eins og  „nei/kannski eša sjįum til seinna“ veršur „okey žį“ og meš žvķ er barniš ķ raun aš fį umbun fyrir aš sżna skapofsa og įrįsargirni. Umbunin aš fį sķnu framgengt ķ kjölfar neikvęšrar hegšunar eykur lķkur į žvķ aš hegšunin endurtaki sig.

Umhverfisžęttir
Įhęttužęttir skapofsa og įrįsargirni finnast stundum ķ umhverfi barnsins t.d. ef ašstęšur į heimilinu eru erfišar. Dęmi um streituvalda ķ fjölskyldu eru langvinn veikindi eša įtök og deilur į heimilinu. Grundvallarbreytingar ķ lķfi barnsins eins og skilnašur foreldra, nżtt foreldri, systkini/stjśpsystkini eša flutningar geta valdiš barninu streitu sem sķšan brżst śt ķ reiši og įrįsargirni. Aš sama skapi getur orsökin legiš ķ žįttum sem tengjast skólanum, nįminu, vinahópnum, tómstundum eša ķžróttum.

Ašrar orsakir
Leita mį orsaka ķ fleiri žįttum svo sem hvort barniš sé aš fį nęgan svefn, hollt mataręši og hreyfingu viš hęfi. Allt eru žetta žęttir sem eru mikilvęgir börnum til aš vera ķ góšu andlegu jafnvęgi.

Įhorf ofbeldisefnis hefur einnig veriš tališ til įhęttužįtta įrįsargirni. Samkvęmt rannsóknum er slķkt žó ašeins um aš ręša hjį litlum hópi barna og unglinga. Enn ašrar rannsóknir hafa sżnt fram į aš ašeins lķtinn hluta af įrįsargirni er hęgt aš śtskżra meš įhorfi į ofbeldi einu og sér. Hvaš sem rannsóknum lķšur er mest um vert aš vera mešvitašur um magn og gęši žess efnis sem barniš er aš horfa į og hvort reglur um skjįtķma séu ķ samręmi viš aldur og žroska barnsins.

Aš slökkva į įrįsargirni
Hjįlpa žarf börnum sem beita įrįsargirni ķ bręšiskasti aš stöšva hegšunina enda lķšur žeim sjįlfum illa meš hana. Ręša žarf viš barniš ķ samręmi viš aldur og žroska um hegšunina og neikvęšar afleišingar hennar og fręša žau um hvar mörkin liggja. Samhliša žarf aš finna ašrar vęnlegar leišir fyrir žau til aš fį śtrįs fyrir gremju og reiši og til aš leysa įgreiningsmįl. Fyrirmęli til ungra barna žurfa aš vera skżr og einföld. Sum börn meštaka fyrirmęli betur ef žau eru sett upp meš sjónręnum hętti. Börnum gengur einnig išulega betur aš slökkva į neikvęšri hegšun sé umbunar-, réttinda- og styrktarkerfi notaš samhliša. Markmišiš er aš hjįlpa barninu aš nį betri tilfinningastjórnun, auka mótlętažol og śthald. Um leiš og žroski leyfir žį žarf aš hjįlpa barninu aš finna til įbyrgšar į eigin hegšun og aš skilja aš ofbeldi er ekki leiš til lausnar.

Ašstoš viš börn sem sżna įrįsargirni er margvķsleg m.a. ķ formi samtala, fręšslu, umbunakerfis, atferlismótandi ašferša og sjįlfstyrkingu.

Ķ tilfellum žar sem barn sżnir mótžróa og įrįsargirni er vert aš kanna hvort gera žurfi breytingar į uppeldisašferšum eša menningu heimilisins. Til aš kanna žaš nįnar er gott aš renna yfir helstu atriši:

  • Eru foreldrar samstķga?
  • Er įstśš og umhyggja?
  • Er samvera?
  • Er fręšsla og samtöl?
  • Er jįkvętt andrśmsloft į heimilinu, hlegiš, grķn og gaman?
  • Er veitt umbun viš hęfi, hrós og hvatning?
  • Eru sett mörk, er festa, ašhald og višeigandi reglur sem hęfir aldri og žroska barnsins?
  • Er reglum fylgt eftir?


Önnur śrręši

Foreldrar geta į öllum tķmum sótt sér handleišslu hjį fagašila eša sótt foreldrafęrninįmskeiš. Rįšgjöf er hęgt aš fį hjį sįlfręšingi Heilsugęslu (ókeypis žjónusta fyrir 0 til 18 įra meš tilvķsun frį lękni). Einnig eru rįšgjafar ķ skólum landsins. Upplżsingar um PMTO į landsvķsu mį fį į www.pmto.is. Upplżsingar um žjónustu sveitarfélaga fęst hjį skóla- eša félagsžjónustu sveitarfélaganna.

Vinna fagašila felst ķ aš ręša viš foreldra og barniš og leita orsaka/įhęttužįtta ķ umhverfinu til aš hęgt sé aš vinna meš žį, laga og breyta žvķ sem breyta žarf. Séu vķsbendingar um aš rekja megi orsök įrįsargirni til röskunar eša frįvika af einhverju tagi žarf aš fį žaš stašfest meš višeigandi sįlfręšilegum greiningartękjum.

 


Višbrögš viš įreitni į vinnustaš

Allir vinnustašir ęttu aš hafa višbragšsįętlun til aš fylgja ef kvartaš er yfir óęskilegri hegšun į vinnustašnum. Óęskileg hegšun getur birst meš żmsum hętti svo sem ķ formi kynferšislegrar įreitni. Įreitni er hegšun og framkoma sem er ķ óžökk tiltekins einstaklings og hefur žann tilgang eša žau įhrif aš misbjóša viršingu viškomandi.

Önnur birtingarmynd er einelti. Um er aš ręša endurtekna neikvęša hegšun og framkomu sem veldur vanlķšan hjį žeim sem fyrir henni veršur. Dęmi um birtingarmyndir eineltis er aš hunsa, nišurlęgja, gera grķn aš eša lķtillękka, móšga, sęra eša ógna og hóta manneskju. Skošanaįgreiningur eša įgreiningur vegna ólķkra hagsmuna fellur ekki hér undir.

Starfsmönnum žarf aš vera ljóst meš hvaša hętti hęgt er aš tilkynna atvik eša hegšun eins og žeirri sem hér er lżst, hvert skal beina tilkynningunni og hvernig śrvinnsluferlinu er hįttaš.

Tilkynningaeyšublaš og verkferli
Tilkynningaeyšublaš er ašgengilegt öllum ef žaš er į heimasķšu stofnunar eša fyrirtękis. Į mörgum vinnustöšum er įkvešinn hópur eša teymi sem fengiš hefur žaš hlutverk aš taka viš og vinna śr kvörtunum af žessu tagi. Teymiš hefur jafnvel fengiš sérstaka fręšslu um hvernig verklagi skal hįttaš.

Ķ minni fyrirtękjum eša žar sem tengsl starfsmanna eru mikil t.d. vegna ęttar- eša vinatengsla getur veriš naušsynlegt aš fį utanaškomandi sérfręšiašstoš til aš vinna ķ mįlinu.

Teymiš hefur einnig rįšgefandi hlutverk. Starfsmašur ętti aš geta leitaš til teymisins, rįšfęrt sig viš ašila žess eša fengiš leišbeiningar ef hann er t.d. óöruggur meš hvaš hann skal gera telji hann aš brotiš sé į sér į vinnustašnum.

Dęmi um verkferli:

  • Teymiš ręšir viš tilkynnandann til aš fį ķtarlegri upplżsingar
  • Teymiš ręšir viš ašra sem kunna aš hafa upplżsingar eša vitneskju um mįliš
  • Teymiš gerir ašgeršarįętlun og leggur undir žann sem tilkynnir. Hann nżtur jafnframt višeigandi og naušsynlegrar leišbeiningar frį eineltisteyminu. Dęmi um atriši sem įkvešin eru ķ samrįši viš žann sem tilkynnir:
    a) Hvernig upplżsingaöflun skuli hįttaš
    b) Vinnsluhraši mįlsins
    c) Hvenęr talaš er viš meintan geranda.

Telji sį sem tilkynnir aš honum sé ógnaš į vinnustašnum, sé t.d. ekki vęrt eftir aš hafa kvartaš, er skošaš meš hvaša hętti hęgt er aš tryggja öryggi hans/lķšan į mešan mįliš er kannaš nįnar t.d.:
a) Meš tilfęrslu eša breytingum į stašsetningu ašila į vinnustašnum
b) Bjóša tilkynnanda upp į sveigjanleika ķ starfi telji hann žaš naušsynlegt eša tķmabundiš leyfi frį störfum

 

  • Meintur gerandi er bošašur ķ vištal og upplżstur um efni kvörtunarinnar og honum gefinn kostur į aš bregšast viš
  • Žegar rętt hefur veriš viš alla hlutašeigandi ašila leggur teymiš mat į heildarmynd mįlsins og upplżsir ašila um nišurstöšur sķnar meš munnlegum og skriflegum hętti.

Sé žaš mat teymisins aš kvörtun eigi viš rök aš styšjast žurfa stjórnendur aš įkveša hvaša afleišingar skulu vera fyrir geranda og hvernig hlśa skal aš žolandanum. Ķ alvarlegustu mįlum af žessu tagi gęti atvinnurekandi, ef um opinbera stofnun er aš ręša, įkvešiš aš grķpa til ašgerša sambęrilegar žeim sem sem kvešiš er į um ķ Lögum um réttindi og skyldur starfsmanna rķkisins (1996 nr. 70). Sé grunur um lögbrot er tilkynnandi jafnframt hvattur til snśa sér meš mįliš til lögreglu.

Sé žaš mat teymisins aš kvörtun eigi ekki viš rök aš styšjast žarf engu aš sķšur aš vinna ķ mįlinu sem dęmi skoša ašstęšur eša atburšarįs sem leiddi til žess aš starfsmašur taldi sig knśinn til aš kvarta yfir öšrum starfsmanni. Vinna aš žvķ aš koma samskiptum aftur ķ višunandi horf og aš öllum geti lišiš vel į vinnustašnum.

Nįnar um śrvinnsluferliš:
Ašgeršir/ķhlutun taka miš af fjölmörgum žįttum ž.m.t.:
a) Alvarleika kvörtunarinnar
b) Hvort um sé aš ręša nżtt mįl eša endurtekna hegšun

Upplżsingar/gögn sem verša til ķ einstöku mįli og varša ašila žess skulu vera ašgengileg ašilum mįlsins.

Forvarnir į vinnustaš
Į öllum tķmum, óhįš žvķ hvort kvörtunarmįl sé ķ vinnslu ętti fyrirtęki/stofnun aš stušla aš markvissum forvörnum gegn óęskilegri hegšun į vinnustaš eins og kvešiš er į um ķ reglugerš nr.1000/2004. Samhliša śrvinnslu er auk žess skošaš hvernig:
a) Forvörnum er hįttaš og hvort ganga žurfi röskar fram ķ forvarnarvinnu
b) Samskiptum stjórnenda og starfsmanna er hįttaš
c) Hęgt sé aš betrumbęta stašarbrag enn frekar enda er jįkvęšur stašarbragur helsta forvörn gegn kynferšislegri įreitni og einelti.

Mįlalok og eftirfylgni
Mįli lżkur žegar sį sem tilkynnir lętur vita aš sś hegšun sem kvartaš er yfir sé hętt.
Mįl er tekiš upp aš nżju ef žörf žykir. Fylgst veršur įfram meš mįlsašilum. Einnig er lišur ķ eftirfylgni aš veita mįlsašilum, stundum vinnustašnum ķ heild sinni, višeigandi stušning eša ašra ašstoš sem į viš hverju sinni. Višbragšsįętlun er endurskošuš reglulega og ķ samręmi viš reynslu af vinnslu mįla sem tilkynnt er um į vinnustašnum.

 


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband